Với hàng loạt thảm họa thiên nhiên quy mô lớn, mối quan tâm của công chúng đối với việc giảm thiểu rủi ro thiên tai đã tăng lên mức độ chưa từng có. Bài viết dưới đây chúng ta sẽ tìm hiểu về sạt lở đất, đá lở và lũ quét.
I. Sạt lở bề mặt và trượt lở sâu
Sườn dốc, sườn núi trở nên mất ổn định vì nhiều lý do mà bị sụp đổ. Trong số các loại sạt lở dốc, chỉ có lớp đất phủ trên bề mặt sạt lở, gọi là sạt lở bề mặt.
Sạt lở đất được phân loại bằng cách phân loại sự cố mái dốc theo phương pháp phá hoại
Sạt lở sâu
Lớp đất mặt (lớp đất trên bề mặt) của núi thường được coi là dày từ 0,5 đến 2 mét. Vì vậy, trượt lở sâu là hiện tượng sườn dốc bị sập từ vị trí sâu hơn. Sạt lở đất sâu tạo ra nhiều trầm tích hơn so với trượt lở bề mặt nên quy mô sạt lở và tắc nghẽn dòng sông do trầm tích gây ra cũng lớn và thiệt hại cũng ngày càng mở rộng.
Nguyên nhân điển hình của lở đất sâu là mưa lớn, tuyết tan và động đất. Người ta tin rằng khi một lượng nước lớn thấm vào nền đất đá có nhiều vết nứt nhỏ do mưa lớn hoặc tuyết tan, nước sẽ tích tụ trong các vết nứt và áp lực khiến nền đất đá sụp đổ. Ngoài ra, khi cộng thêm rung chuyển mạnh của động đất nền đá sẽ sụp đổ và xảy ra lở đất sâu.
Nghiên cứu gần đây cho thấy trượt lở sâu có khả năng xảy ra do địa chất và địa hình. Năm 2010 (Heisei 22), Bộ Đất đai, Cơ sở hạ tầng, Giao thông và Du lịch (Nhật Bản) đã công bố bản đồ toàn quốc cho thấy những nơi có nguy cơ cao xảy ra lở đất sâu.
Sạt lở rừng và sườn dốc
Rừng đôi khi được gọi là “đập xanh”. Ở đâu có rừng, mùn (đất có nhiều chất dinh dưỡng được tạo ra do quá trình phân hủy của lá rụng) tích tụ và làm dày đất nên có thể tích trữ rất nhiều nước mưa và nước tuyết tan giống như bọt biển. Nước mưa rơi trên rừng từ từ thấm vào lòng đất, đi qua các mạch nước ngầm và cuối cùng tụ lại thành sông. Mặt khác, khi rừng biến mất, bề mặt đất trở nên khô cứng, mưa chảy trên bề mặt với lưu lượng rất lớn dễ xảy ra lở đất, lũ lụt. Bằng cách này, rừng có tác dụng giảm bớt thiên tai lở đất nên trên những vùng núi không có cây cối, đất trống thì cần phải trồng cây để ngăn chặn thảm họa lở đất.
Tuy nhiên, điều này không có nghĩa là núi có rừng sẽ không bao giờ sạt lở. Cây có rễ bám vào lòng đất nên có khả năng giữ chuyển động của mặt đất giống như những chiếc cọc và ngăn không cho nó sạt lở. Tuy nhiên, do độ sâu của rễ cây chỉ khoảng 1 mét nên dù có tác dụng ngăn chặn lở đất bề mặt nhưng nó gần như không có tác dụng trước những vết lở đất sâu hơn.
II. Đá lở
Đá lở là hiện tượng một sườn dốc đá đột nhiên sụp đổ. Nó được gây ra bởi rất nhiều nước mưa, tuyết tan, nước thấm vào vách đá và do sự rung chuyển của một trận động đất.
Không giống như lở đất, nơi mặt đất trượt xuống từng chút một, sụp đổ vách đá không phải là lở đất mà là một lượng lớn đất đá sụp đổ cùng một lúc, khiến người dân dưới vách đá khó thoát thân. Người ta thường mất mạng vì điều này.
Vách đá dễ bị lở đất
Hãy cẩn thận với những vách đá dựng đứng có chiều cao từ 5 mét trở lên và có độ nghiêng từ 30 độ trở lên. Những vách đá nhô ra phía trên (vách đá nhô ra) có thể sụp đổ do động đất hoặc gió mạnh ngay cả khi trời không mưa.
Những vách đá có vết nứt, những tảng đá lớn nhô ra khỏi bề mặt hoặc những vách đá có nhiều nước suối cũng rất nguy hiểm.
III. Lũ quét
Lũ quét là hiện tượng đất và cát ở vùng núi và thung lũng sụp đổ do mưa lớn, trở thành bùn do trộn với nước và chảy về phía chân đồi với lưu lượng cực lớn.
Lũ quét thường do mưa lớn gây ra. Nhưng ở những vùng có tuyết, chúng cũng có thể do nước từ tuyết tan. Ngoài ra còn do trầm tích bị sập do động đất hoặc lở đất chặn các dòng sông tạo thành đập, sau đó các đập này đột ngột sập tạo thành trận lũ quét lớn.
Ở Nhật Bản, trong mùa mưa và bão, lũ quét gây ra thiệt hại lớn như cuốn trôi nhà cửa, ruộng vườn, đường sá và thậm chí gây thiệt hại về người.
Những con sông nào dễ xảy ra lũ quét?
Lũ quét thường xảy ra ở những con sông có độ dốc lớn chảy từ trên núi, nơi có nhiều trầm tích dễ bị cuốn trôi dọc theo bờ và thượng nguồn sông. Ngay cả ở những thung lũng nơi nước thường không chảy, khi trời mưa to, nó bất ngờ biến thành dòng sông có dòng chảy mạnh. Ngoài ra, nếu có những tảng đá lớn nằm xung quanh lối ra của thung lũng, có thể lũ quét đã xảy ra nhiều lần trước đó, vì vậy hãy cẩn thận.
Lũ quét
Lũ quét bắt đầu bằng những tảng đá lớn và chảy xuống thung lũng với tốc độ tương tự như tốc độ của một chiếc ô tô chạy qua thị trấn (40 đến 50 km một giờ). Lũ lớn lên bằng cách cuốn theo những tảng đá lớn và cây cối dọc đường đi, khi đến lối ra của thung lũng, nó lan rộng ra thành hình quạt. Cuối cùng, nó sẽ dừng lại khi quá trình xói mòn chậm lại, nhưng ở nơi lũ quét dừng lại sẽ có rất nhiều đá, đất cát chồng lên nhau.
Làm thế nào để thoát khỏi lũ quét
Lũ quét chảy rất nhanh nên nếu bạn chạy theo hướng dòng chảy (hướng xuống) sẽ bị cuốn theo, vì vậy cần rời khỏi dòng sông ngay lập tức và chạy đến vùng đất cao hơn.
<Nguồn: www.sabopc.or.jp>